SBR 442U/460A

SBR is de afkorting van “Société Belge Radio-electrique”, een van de grotere zo niet de grootste van de Belgische radiomerken en opgericht in 1922. Omstreeks 1960 is de productie onder de naam SBR stopgezet. SBR heeft in de periode tussen 1922 en 1960 een aantal fraaie toestellen geproduceerd, waarvan dit er één is.

In mijn collectie bevinden zich de SBR 638A (nog te beschrijven), de SBR 522A en de hierna te beschrijven SBR 442U/460A

 

Het toestel is gebouwd voor de Lange, Midden en Kortegolf. De buizenbezetting is als volgt: de ECH 3 is de mengbuis, de EF 9 is de middenfrequent versterker, de EBL1 is detector/eindversterker, de AZ1 is de gelijkrichter. Een aparte laagfrequent versterkertrap ontbreekt. Alleen in de stand “P.U.” functioneert de EF 9, geschakeld als triode, als l.f. versterker Afgezien van de EBL1 (Mullard) zijn de andere buizen van Philips, op de ECH3 en de AZ 1 staat zelfs het typenummer van het toestel gestempeld (en zijn dus nog origineel)

 

De juiste typering van dit toestel is een beetje een raadsel. Het kwam in 2017 op een radiobeurs letterlijk op mijn weg. Op het chassis zelf staat alleen een serienummer. Onderzoek wees uit dat de kast die van de 442U was, terwijl het binnenwerk uiteindelijk het meest overeenkomt met het schema van de 460A, maar dan zonder afstemindicator. Daarom dateer is het bouwjaar op 1939/1940.

Ra, ra wie ben ik: De kast is van de SBR 442U (bron: NVHR, 1941), of de SBR 2553A (bron: NVHR 1946) Schema lijkt op de SBR 340A, maar het meest op de SBR 460A (bron: NVHR 1939), maar dan zonder afstemoog. Stationsnamenschaal is van rond 1940 (Jaarsveld, Hilversum II, Hilversum I op LG)

 

Het zag er nogal hopeloos uit: Lak van de kast was zeer slecht, luidsprekerdoek zat gedeeltelijk los maar wel herstelbaar, schaalkoord gebroken, geen achterwand, topaansluiting van de EBL 1 was gebroken. De stationsnamenschaal was gelukkig goed.

Verder:vuil en stoffig, chassis enigszins geroest, netsnoer matig, toestel uiteraard niet getest bij aankoop. De foto’s spreken voor zich. Een uitdaging om er aan te beginnen, maar ja, het is tenslotte een SBR..

Reparaties

Reparaties Inwendig 2018:

  • Als eerste de defecte EBL 1 getest, emissie 100%, daarom topaansluiting met zilverlijm gerepareerd. AZ 1, getest, emissie 100%. ECH 3, getest, emissie 100%. EF 9; ziet er niet uit: bedekt met plakband, daarom vervangen door goed uitziend en getest exemplaar uit eigen voorraad. Van zowel de (eigen) EF9 als de ECH3 de afscherming gerepareerd met zilverlijm. (de grijze vlekjes onder aan de buisvoet – zie foto achterkant chassis)
  • Voedings elco geregenereerd, reageert hier goed op maar de capaciteit blijft beperkt tot 1 à 3 uF. Vormt geen gevaar voor sluiting (getest met 600 Volt), daarom laten zitten en extra elco’s met de oorspronkelijke waarde aan de onderzijde van het chassis toegevoegd. Chassis gereinigd met glasvezelborsteltje en in de aluminiumverf (waterbasis – geleidt niet!) gezet. Draaiende delen gereinigd en gesmeerd.
  • Primaire stroomcircuit gecontroleerd. Netschakelaar gereinigd. Isolatieweerstand tussen netaansluiting en chassis gemeten: weerstand meer dan 100 MOhm. Netsnoer gerepareerd met zelfvulcaniserende tape (oud maar acceptabel)
  • Spanningscarroussel op 245 Volt gezet.
  • Ontkoppel elco over kathodeweerstand eindbuis: geen capaciteit en dus vervangen door nieuw.
  • De grotere condensatoren doorgemeten: allen tussen 2 en 10 MOhm. Daarom in verband met de originaliteit laten zitten voor zover ze de werking niet merkbaar beïnvloeden. Dit toestel heeft géén koppelcondensator (na m.f. volgt detectie – diodes EBL1 rechtstreeks aangesloten op stuurrooster). Alleen in de stand “Grammofoon” functioneert de EF 9 als l.f. voorversterker en wordt het signaal via het schermrooster uitgekoppeld via een condensator. Gemeten: vrijwel geen verschil in roosterspanning eindbuis tussen de standen “PU” en “Radio”.
  • De buisvoeten en de aansluitpennen van de buizen zijn met name bij de AZ1 en de EBL 1 zeer sterk geoxideerd en daarom grondig schoongemaakt (en blijven matig)
  • Spanning aangelegd; Laagfrequent deel werkt, hoogfrequent deel niet (toestel is dood). Middenfrequent signaal van 484 kHz aangelegd waarna blijkt dat de middenfrequent versterker zeer slecht functioneert en bijna geen signaal doorlaat. Hierbij “signaltracer Heathkit IT-12” gebruikt. Met enige moeite wat versterking bij een aangelegd signaal van rond 530 kHz te krijgen: maar dan klopt de stationsnamenschaal uiteraard niet meer. Oorzaak: verlopen trimmers in de m.f. trafo’s. Nu zijn deze trafo’s bij dit toestel moeilijk uit te bouwen en te openen. Daarom er voor gekozen om kleine trimmers aan te brengen buiten op de m.f. trafo’s onder het chassis. ( 3 stuks-de vierde was wel af te regelen) De m.f. versterker afgeregeld en deze functioneert nu perfect.
  • Er is nu ontvangst op MG en KG waarbij schaal redelijk klopt. De LG werkt niet.
  • Met diodevoeler/meetkopje de oscillator gecontroleerd en deze werkt wel op de LG . Er van uitgegaan dat ook de frequentie klopt, maar dat bleek een misverstand.
  • Daarom eerst gezocht in de antennekringen omdat er van werd uitgegaan dat de oscillator normaal werkte, maar in de antennekringen niets afwijkends gevonden.
  • Daarna de oscillatorfrequentie gemeten met hulpontvanger (niet met frequentieteller) waarbij bleek dat de oscillator circa 250 kHz te hoog staat. Er zijn twee exclusief voor de LG frequentiebepalende C’s: een van 220 pf (onbereikbaar) en een van 100 pF.
  • De oscillatorfrequentie van een radio is vrij eenvoudig te bepalen m.b.v. een tweede ontvangertje met digitale uitlezing. Houd dit in de buurt van de radio, zoek het oscillator signaal op en lees de frequentie af. Voorbeeld: stem de radio af op 200 kHz; bij een middenfrequentie van 450 kHz moet er op 650 kHz een signaal te horen zijn.
  • Die van 100 pF bleek 0 pF te meten. Vervangen door 100 pF en LG werkt, maar de schaal is niet echt kloppend te krijgen. Na nauwkeurige bestudering van de opdruk op de defecte C blijkt deze niet 100 pF volgens het schema, maar in werkelijkheid 85 pf te zijn geweest. Vervangen door 82 pf en LG werkt nu perfect.
  • Alle golfbereiken opnieuw afgeregeld. Schaal klopt nu grotendeels, alleen aan de lage
  • frequentiekant van de MG klopt de schaal niet helemaal. Dit heeft als meest waarschijnlijke oorzaak een wat verlopen condensator die de gelijkloop regelt. Zo gelaten om een grote ingreep in dit deel van het toestel te vermijden.
  • Schaallampjes vervangen

Reparaties Uitwendig: 2018

  • Eerst de zwarte rand afgekrabd en zwart gelakt met penseel met sneldrogende lak uit spuitbus, opgebracht met een penseeltje. Daarna dit deel met schellak 230/10 gelakt en daarmee de zwarte lak gefixeerd. Dit als eerste gedaan zodat eventueel naar de rest van de kast uitgelopen zwarte lak niet op onbehandeld fineer terecht komt.
  • Daarna de kast geheel afgekrabd met steekmesje, geen afbijt gebruikt. Zo kan slechte lak ook een voordeel hebben. Hoe slechter de lak hoe beter. Zie het hoofdstuk  “politoeren”  in de bibliotheek (klik op het woord politoeren)
  • Op kleur gebracht met Clou waterbeits noten 167 en wat kersen 171.
  • Exacte verhouding niet berekend, dit op gevoel gedaan.
  • Daarna aflakken met schellak 230/10. Veel lagen noodzakelijk, want de poriën zijn niet geheel gevuld.
  • De kaders rond de stationsnamenschaal en de knoppen heb ik origineel gelaten en alleen fijn opgeschuurd en over de bestaande lak heen met schellak behandeld (voorzichtig om oplossen te voorkomen)
  • Luidspreker matzwart geverfd met spuitbusverf.
  • Schaalkoorden opnieuw aangelegd. De stalen snaar was gebroken op een las, had dus nog de juiste maat en daarom deze snaar ontroest en opnieuw gebruikt. De snarenloop was nog te achterhalen omdat de snaar min of meer op de juiste wijze in het toestel lag. Veertje vervangen.
  • Luidsprekerdoek. Het is geen normaal doek maar bestaat uit een weefsel van zeer stugge vezels. Doordat het doek was losgetrokken miste het aan de randen wat vezels. Om dit weer goed te krijgen moest het in zijn geheel van de plank losgemaakt worden en opnieuw aangebracht te worden. Het doek met water los moeten maken, probleem is dat de randen door vocht gaan rafelen.
  • Rafels zo goed mogelijk wat ingevlochten en gefixeerd met Velponachtige lijm. Overgespoten met goudkleurige spray op oplosmiddelbasis om de reactie van doek op wateroplosbare kleurstof te voorkomen. Daarna doek met witte houtlijm zeer omzichtig en precies op plank gepast en verlijmd, gelukkig paste het nog net…

Toestand na Reparaties:

  • Status juni 2018: Speelt weer goed. Schaal klopt niet helemaal. Waarschijnlijk gelijkloop condensator iets verlopen. Zo gelaten. Kast weer in orde. Zoals op een van de foto’s te zien is, zijn er vrijwel geen onderdelen vervangen: ik ben daar zeer terughoudend in. Hoelang dit goed gaat? Zodra er opnieuw een reparatie noodzakelijk is wordt dit hier beschreven.
  • Nog te maken: replica achterwand ter bescherming van het inwendige.
  • Gezocht: originele achterwand. Wie o wie?

 

Inwendige, ongerestaureerd

 

Afregelorganen oscillatordeel

Kast en luidsprekerdoek, ongerestaureerd

Achterzijde gerestaureerd

Onderzijde: zoek de toegevoegde componenten

Kast van opzij, nieuw gelakt

Merk:SBR
Type:waarschijnlijk 460A
Serienummer:70479
Bouwjaar:vermoedelijk 1939/1940
Frequentiebereiken:LG/MG/KG
Middenfrequentie:484 kHz
Buizenbezetting:ECH3/EF9/EBL1/AZ1
Schaalverlichting:2 x 6,3 V 0,3A
Bediening:Links: 2 draaiknoppen op dubbele as voor: Netschakelaar/ Volume en Toonregeling
Rechts: 2 draaiknoppen op dubbele as voor: Afstemming en Golfbereik + PU
Voedingsspanning:110/135/150/220/245 V wisselstroom
Antenne:extern
Externe Aansluitingen:Antenne, Grammofoon, Externe L.S.
Hoogohmig: onder spanning!
Maten (H x B x D):35 x 55 x 27 cm
Gewicht:circa 12 KG
Kast:Hout, bruin gelakt, tekening zichtbaar.
Bijzonderheden:Standaard super. Typenummer moeilijk te achterhalen.
Luidspreker: Permanent magneto-dynamisch
Typenummers componenten:Smoorspoel :860-17
m.f. trafo’s: 850-64 resp. 850-65
Luidspreker 416000 (midden) 080842 (rand)
Stationsnamenschaal: plan 29-412
Collectienummer:
status:
156
In de collectie