Radio Veronica in 1973, de bemanning schept een luchtje.

Item over het storen van Veronica uit Radio Bulletin juli 1960. Het geeft een beetje de sfeer uit de begindagen weer.

 

Die Veronica toch - RBjuli1960 gecomp

Voor de liefhebber: dit artikel als pdf

Programma overzicht Veronica, rond 1970?

In oktober 1959 werd de basis gelegd voor Nederlands eerste en populairste zeezender. Een aantal zgn “vrije radiohandelaren” richtte de “Vereniging van Vrije Radiohandelaren” op. Het waren lieden die gewend waren zaken te doen buiten het gevestigde economische circuit om. Zo omzeilden ze de officiële importkanalen van de grote radiomerken en boden electronische apparatuur aan voor prijzen ver beneden het door de Nederlandse Vereniging voor Detailhandel voorgeschreven niveau. Dat leverde allerlei juridische procedures van de “gevestigde orde” op, welke men in verenigingsverband beter hoopte te bestrijden.

Het valt te begrijpen dat met deze mentaliteit het idee van een eigen commercieel radiostation – riskant maar lucratief – deze mensen sterk aansprak. Als inspiratiebron diende het zendschip van Radio Mercur, dat sinds 1958 voor de kust van Denemarken lag.

In Duitsland werd voor zestigduizend gulden een oud maar stevig schip aangeschaft, de Borkum Riff, gebouwd in 1911, dat het laatst als lichtschip voor de Duitse kust dienst had gedaan. Na de nodige strubbelingen tussen de oprichters onderling, in beslagnames door de PTT, geritsel met de scheepspapieren, etc. lag het schip in april 1960 op zijn plek voor de kust van Scheveningen.

Oorspronkelijk heette de zender V.R.O.N. (Vrije Radio Omroep Nederland), vrijwel direct gewijzigd in “Veronica”

De proefuitzendingen waren begonnen, maar programma’s waren er nauwelijks. Die moesten in een studio in Amsterdam op de band worden gezet en naar het schip worden gebracht. Platenmaatschappijen durfden geen medewerking te verlenen en met een aantal grammofoonplaten van het Waterlooplein, keurig aangekondigd vanaf papier, werden de eerste programma’s gemaakt.

Het publiek vond het prachtig: de sfeer van illegaliteit (die altijd in het voordeel van de zeezenders zou werken), de spanning van het nieuwe, en de regelmatige aandacht van de pers, zorgden ervoor dat Veronica een half jaar later – volgens een telling van het NIPO – ongeveer 5 miljoen regelmatige luisteraars had. Dat een aantal van die – vaak jeugdige luisteraars – als ze wat verder weg buiten de randstad woonden allerlei kunstgrepen moesten toepassen om naar de zender te luisteren, werd niet vermeld.

Dat was precies op tijd; in het hele project was inmiddels naar verluid zo’n 500.000 gulden – een kapitaal in die tijd – gestoken zodat er hoognodig reclamecontracten moesten komen. Die kwamen er, meestal in de vorm van korte melodietjes die half Nederland binnen de kortste keren kende.

Op zich waren die vijf miljoen een hele prestatie voor een relatief zwakke zender (5 kiloWatt?) die in grote delen van het land – zeker ’s avonds – maar matig te ontvangen was. De ligging op zee – zout water – garandeert echter een optimale afstraling van het signaal waardoor het rendement hoog ligt ten opzichte van een opstelling op het land.

De zaak draaide: dat was in belangrijke mate te danken aan de gebroeders Verwey, waarvan Dirk een aandeelhouder van het eerste uur was. Samen met zijn broers Hendrik en Jaap, beide mededirecteuren van de handelsfirma Universum, maakt hij van Veronica een commanditaire vennootschap (c.v.) en gaf Veronica een wat meer solide juridische basis. Daarmee stelden ze alles in het werk om de zaak Veronica fatsoenlijk te laten lopen: ze betaalden belasting, droegen auteursrechten voor de gedraaide platen af en zorgden ervoor dat op Veronica niets aan te merken viel. Dit om vooral geen aanleiding te geven tot het nemen van juridische maatregelen tegen de uitzendingen van de zeezender. Daar zijn ze bijna 15 jaar lang in geslaagd.

In die bijna 15 jaar dat het station heeft bestaan stond de zender altijd keurig afgesteld, had een bescheiden vermogen en klachten over storingen waren er na de beginfase niet meer. De 192 meter (1562 KHz) en de grens van 10 kiloWatt waren niet zomaar gekozen maar na zorgvuldig – en zeer informeel overleg – tot stand gekomen.

Het eerste zendschip, de “Borkum Riff”, werd in 1964 vervangen door de “Norderney”. Dit was oorspronkelijk een 50 meter lange trawler die tussen 1950 en 1956 als vissersboot had gevaren in de wateren rond IJsland. Ze werd in 1956 omgedoopt in “Norderney” toen het schip werd verkocht aan de “Niedersachsische Hochseefischerei GmbH”.

In 1961 werd het toen 12 jaar oude schip verkocht aan een Nederlands bedrijf om gesloopt te worden. Daar heeft het vier jaar gelegen. Begin 1964 werd de Norderney gekocht door de gebroeders Verweij, die de directie vormden van Radio Veronica. Die was op zoek naar een alternatief voor de oude “Borkum Riff” uit 1911 die begon te slijten en daarnaast ook te krap was om nog langer te dienen als zendschip. De Norderney was (en is nog) een stevig schip maar zou grondig verbouwd moeten worden.

Dit gebeurde op de werf van de “Zaanlandse Scheepsbouw Maatschappij” in Zaandam. Onder andere werden twee 25 meter hoge houten masten op het schip geplaatst voor de bevestiging van de zogenaamde “waslijnantenne”. Dit is, technisch gezien, een verticale straler voorzien van topcapaciteit om het tekort aan verticale lengte te compenseren. Dit type antenne is in de praktijk zeer effectief en stormvast gebleken. Bij mijn weten is Veronica het enige zendschip dat nooit antennes is kwijtgeraakt. De “Norderney” was oorspronkelijk gebouwd als stoomschip. De ketels en machines waren echter door de sloper al uit het schip verwijderd. In de ruimte die dit opleverde werd een ruime studio gebouwd en een eveneens ruime zenderkamer. In deze zenderkamer werd een “Continental Electronics” type 316C middengolfzender van 10 kilowatt geïnstalleerd. Later werd een tweede zender van hetzelfde type geïnstalleerd als reservezender. In november 1964 nam het schip de taak van het oude zendschip over, dat bij de sloper zijn bestaan eindigde.

In 1972 werd duidelijk dat de Zwitserse zender Beromunster, die ook op 192 meter uitzond, het vermogen op ging voeren tot 200 kiloWatt. Voor Veronica een aanleiding een nieuwe frequentie te zoeken. Die werd gevonden op 557 kHz ofwel 538 meter. Deze golflengte heeft als bijkomend voordeel dat de grondgolf veel verder reikt. Op 30 september 1972 verhuist Radio Veronica naar 538 meter, met als gevolg dat ontvangst – eindelijk – ook s’avonds in het oosten en noorden van het land mogelijk is. Om 12.30 verlaat Veronica de 192 met de jingle “192 vaarwel” en is een uur later in de lucht op 538 meter: technisch gezien een hele knappe en goed voorbereide operatie.

In het voorjaar van 1973, op 2 april 1973, sloeg een zware storm het schip van zijn ankers. Het motorloze schip werd een speelbal van de golven en strandde kansloos op het strand bij Scheveningen. Kort daarvoor was een reddingboot er in geslaagd de bemanning van boord te halen. Het werd na ongeveer 2 weken met veel moeite door de bergers van Smit – Tak onbeschadigd naar zee teruggebracht. Het gestrande schip was overigens een ware attractie.

Op 1 september 1974 werd een wet van kracht die in 1973 als voorstel was ingediend en in januari 1974 door de Eerste Kamer werd bekrachtigd. Deze wet was een uitvloeisel van het “Verdrag van Straatsburg”, dat al op 22 januari 1965 gesloten werd in Straatsburg, en tot doel had illegale uitzendingen vanaf zee te verbieden. Hoewel toen mede ondertekend door Nederland werd het pas in 1973 in een wet omgezet. De Nederlandse politiek was altijd verdeeld geweest over anti-zeezender maatregelen, zeker zolang Veronica zich “netjes” gedroeg, maar de gebeurtenissen rond Radio Noordzee en andere zeezenders met Nederland als uitvalsbasis hebben uiteindelijk tot maatregelen geleid.

Hierdoor werd het strafbaar voor Nederlanders om mee te werken aan uitzendingen buiten de territoriale wateren (zowel vanaf schepen, vliegtuigen en booreilanden) . Dit strafbaar zijn gold niet alleen voor d.j.’s, technici, scheepslieden, bevoorrading en de verantwoordelijken aan de wal, maar ook voor de adverteerders. Voor Veronica reden om te stoppen en te proberen als legale omroep verder te gaan.

In 31 augustus 1974 om 18.00 uur gaat de zender, na een dramatisch afscheid, uit de lucht.

Over de geschiedenis van Radio Veronica is zeer veel gepubliceerd en valt, hoe boeiend ook, buiten het kader van deze website. Het wel en wee van de d.j.’s, de “strijd” met het gevestigde omroepbestel, de commerciële belangen, de verhoudingen met de politiek, allerlei schandalen, en de acties om door te gaan als legale omroep, er zijn genoeg publicaties over te vinden en om niet verder uit te hoeven weiden verwijs ik naar de  volgende website: Stichting Norderney – Veronica 1959 – 1974

Dat het station van grote invloed is geweest op een hele generatie radioluisteraars staat buiten kijf.