Jeanine op zee

Detail antenne. Vanaf de het midden van de "waslijn" loopt een draad naar een doorvoer isolator op het dek, afgespannen naar de voormast.

 

 

Reclamesticker, let op de afwijkende golflengte

 

Radio Atlantis is de schepping van een Belgische zakenman, Adriaan van Landschoot. De in 1973 toen 25 jarige Belgische zakenman Adriaan van Landschoot is actief in de textielbranche, bezit enkele kledingzaken en begint ook een eigen platenfirma en productiemaatschappij. Hij huurt in 1973 reclamezendtijd voor zijn producten en laat zijn platen pluggen op Radio Caroline en Radio Noordzee Internationaal. Al snel vindt hij dat het allemaal nogal duur uitvalt en gaat hij onderzoeken wat een eigen radiostation – uiteraard op zee – hem zou gaan kosten.

Om zijn plannen gestalte te geven zoekt van Landschoot contact met de Belgische d.j. Antoine de Muer, later bekend als Tony Houston. Om wat ervaring op te doen alvorens met een eigen zendschip te beginnen krijgen ze het idee om eerst de zender van Radio Caroline op de mv Mi Amigo te huren.

Voor Radio Caroline was dit in zekere zin een geschenk uit de hemel. De Mi Amigo verkeert op dat moment technisch in een erbarmelijke toestand, en geld om hier iets aan te doen is er eigenlijk niet. Het geld hiervoor komt nu van Atlantis. van Landschoot huurt de zender voor drie maanden en van ’s morgens 06.00 tot ‘s avonds 19. 00 uur. De huurprijs zou naar verluid 2000 pond per week bedragen…

Als startdatum wordt 15 juli 1973 genomen. Om die te halen moet op de Mi Amigo nog keihard gewerkt worden, maar één dag voor de officiële start slagen de technici aan boord van de Mi Amigo er in de zender met voldoende vermogen in de lucht te krijgen – en te houden – alleen niet op de aangekondigde golflengte van 385 meter (774 kHz) maar op de bestaande “Caroline” golflengte van 259 meter (1187 kHz). Vandaar dat op de eerste QSL kaarten 385 meter staat.

Eindelijk heeft Vlaanderen zijn eigen zeezender weer terug en zelfs op de vooraf gestelde datum. Aan het project was van te voren – deels niet gewild – ruime aandacht gegeven. De programma’s worden een week van te voren opgenomen in de studio’s in Oostburg in Zeeuws-Vlaanderen, net over de Nederlandse grens, daar België het Verdrag van Straatsburg ondertekend heeft waardoor het voor Belgen verboden is om medewerking te verlenen aan zendschepen. De Belgische justitie volgt het geheel trouwens met aandacht en blijft dat ook doen. Ook de bevoorrading gebeurt (grotendeels) vanuit Nederland. Vlaanderen weet niet wat het hoort. Eindelijk weer een radiostation dat artiesten uit Vlaanderen promoot. Het was immers 12 jaar geleden, met Radio Antwerpen vanaf de mv. “Uilenspiegel”, dat Vlaanderen zijn eigen zeezender had.

Bekende deejays van Radio Atlantis zijn Peter van Dam, Mike Moorkens, Luk van Kappellen en Tony Houston…..

Lang gaat het niet goed. Op 1 oktober 1973 gaat de – nog vrij nieuwe – antennemast op de Mi Amigo overboord en wordt een noodantenne opgericht waarmee met lager vermogen de uitzendingen werden voortgezet. De ontvangst was echter slecht en op 18 oktober stopten de uitzendingen helemaal.

van Landschoot wilde echter al langer een eigen zendschip en wachtte de verdere ontwikkelingen aan boord van de Mi Amigo niet af en kocht eind oktober 1973 de “Condor” van Steph Willemsen, zie voor de voorgeschiedenis hiervan “Radio Condor”. Het kreeg de naam “Jeanine”, de naam van zijn echtgenote.

Het schip werd naar Cuxhaven in Duitsland gesleept om hersteld en verder uitgerust te worden. Ook werd – niet onbelangrijk – een nieuw zwaarder anker aan boord gebracht.

Op 22 december werd het schip naar zijn nieuwe ankerplaats gesleept, 12 mijl voor de Belgische kust bij Knokke, en op 23 december begonnen de eerste testuitzendingen op 1115 kHz, 270 meter middengolf. Enkele maanden later werd van golflengte veranderd: 312 meter ofwel 963 kHz. Deze golflengte gaf de beste ontvangst en lag ook dichter bij die van BRT1 op 324 meter (926 kHz). Toeval?

Helemaal probleemloos verloopt alles niet: op 6 juni 1974 raakt het anker van de mv. Jeanine los. Het schip drijft – zonder dat de bemanning het meteen merkt – in de richting van Westkapelle. Van Landschoot gaat zijn schip zoeken met behulp van een sportvliegtuigje en weet het weer buiten de territoriale wateren te krijgen.

Door een fout in de zender wordt op 1 augustus 1974 het 312 meter zendkristal vernietigd. Daardoor is men gedwongen om op 227 meter (1313 kHz) te gaan zenden. Daar niemand op de hoogte kan worden gebracht van de frequentiewissel duurt het enkele dagen eer de fans hun favoriete zender terugvinden. Tot 31 augustus 1974, 19.00 uur, was het station te horen op 227 meter.

Het uitgezonden vermogen schijnt nooit meer dan 3 kiloWatt te zijn geweest. Als antenne werd ook hier weer de zogenaamde “waslijnantenne” gebruikt. Dit is, technisch gezien, een verticale straler voorzien van topcapaciteit om het tekort aan verticale lengte te compenseren. Dit type antenne is in de zeezender praktijk behoorlijk effectief en stormvast gebleken.

Overdag werden Vlaamstalige programma’s uitgezonden die in Oostburg op de band werden gezet. Na zeven uur ’s avonds echter kwam de “International Service” live vanaf het schip in de lucht en gingen de Engelse d.j.’s met onder anderen Steve England en Andy Anderson – om er maar een paar te noemen – helemaal los.

Commercieel was het station geen groot succes. De Vlaamse uitzendingen werden hoofdzakelijk gebruikt om de activiteiten van van Landschoot te promoten, de International Service had voor zover ik weet helemaal geen adverteerders; daarom produceerden de d.j.’s zelf maar “commercials” (Gorilla Pills). Ondertussen begint de Belgische justitie steeds actiever te worden ten opzichte van de zeezenders (inmiddels was Mi Amigo er ook bijgekomen). Om een beetje uit de wind te blijven besluit Radio Atlantis om vanaf juni geen reclameboodschappen meer uit te zenden. Van Landschoot betaalt nu alles uit eigen zak.

Atlantis is nooit zo succesvol geweest als collega/concurrent Mi Amigo die een groter bereik had en ook in Nederland goed was te ontvangen. Toch vond ik het een heerlijk station om naar te luisteren. Van alle zeezenders is Radio Atlantis een van mijn persoonlijke favorieten. Dat ligt onder meer aan de m.i. voortreffelijke “International Service” van het station….

Op 31 augustus 1974 stopt Atlantis met uitzenden omdat Nederland als uitvalsbasis wegvalt.

Het “Verdrag van Straatsburg”, dat al op 22 januari 1965 gesloten werd in Straatsburg, en tot doel had illegale uitzendingen vanaf zee te verbieden, werd toen mede ondertekend door Nederland maar pas in 1973 in een wet omgezet die op 1 september 1974 van kracht werd. Daardoor werden alle activiteiten, dus ook de bevoorrading van het schip, strafbaar. Van Landschoot zag geen mogelijkheden die te omzeilen en stopte.

Op 1 september 1974 werd de Jeanine de haven van Vlissingen binnengesleept. Twee dagen later wordt het aan de ketting gelegd en volgt een slepend dispuut over onder meer de eigendom van de zenders. Enkele dagen later wordt van Landschoot door de Belgische justitie in staat van beschuldiging gesteld wegens zijn bemoeienissen met Radio Atlantis.

De Rechtbank van Gent veroordeelt hem in december 1974 tot een geldboete van omgerekend 100.000 gulden en drie maanden voorwaardelijke celstraf wegens overtreding van de Belgische RTT (Radio/Telefoon/Telegrafie) wet. In hoger beroep wordt dit vonnis gehandhaafd.

Opmerkelijk is dat een eerdere poging, in 1973, om van Landschoot aan te klagen geen succes had omdat de activiteiten vanuit Nederland plaatsvonden en dat land had het Verdrag van Straatsburg nog niet geratificeerd. Waarom dit in 1974 wel lukte terwijl het station vóór 1 september 1974 stopte is mij niet bekend.

Van Landschoot was echter een volhouder: in het najaar van 1974 werd met steun van van Landschoot een poging ondernomen een zender te installeren op “Roughs Tower” een van de oude luchtverdedigingsforten vóór de Engelse kust waar Roy Bates in de jaren zestig het zelfbenoemde en door niemand erkende staatje “Sealand” had gesticht. De eerste uitzendingen zouden rond Kerstmis 1974 plaats moeten gaan vinden.

Hoewel hij beweerde dat alles volkomen legaal was – het object lag buiten de drie mijls zone, om precies te zijn op 6 mijl uit de kust – dacht de Britse justitie daar anders over en nam alles in beslag. Men had beter kunnen weten want al in de jaren zestig hadden deze forten al de status van “Brits grondgebied” gekregen (door verruiming van de grens van de territoriale wateren?). Zolang Bates zich bezig hield met onschuldige liefhebberijen als het uitgeven van postzegels e.d. lieten de Britten hem met rust, maar het installeren van een zender is een ander verhaal en dit werd het definitieve einde van Radio Atlantis…

De “Janine” wordt na al die tijd aan de ketting te hebben gelegen op 28 april 1975 openbaar verkocht en daarna gesloopt. Inmiddels is dan een groot deel van de inventaris al gestolen of “veilig gesteld”.

Atlantis werd een herinnering… Luister naar de aankondiging van de “International Service” door Steve England: klik hier

bronnen: hoofdzakelijk mijn eigen knipselarchief.

Telegraaf, 16 juli 1973

Telegraaf 4 september 1974

Nijmeegs Dagblad 23 juli 1973

Parool, 4 september 1974

Nijmeegs Dagblad z.j.

Nijmeegs Dagblad 22 oktober 1974

Volkskrant 4 augustus 1973

 

Nijmeegs dagblad 11 oktober 1973

Het Vrije Volk 05-06-1981 Atlantis terug in de ether. Ging helaas niet door...