Philips 990X


De Philips radio type nummer 990X is zowel letterlijk als figuurlijk een van de zwaargewichten uit mijn collectie.

Letterlijk, omdat het toestel 30 kg weegt. Figuurlijk, omdat qua ontwerp, kosten nog moeite gespaard zijn om een uitstekend toestel te produceren. Het type nummer 990X is geïntroduceerd in 1939/1940 als een topmodel radio-ontvanger met veel nieuwe snufjes. De verkoopprijs in 1939/1940 lag rond de Fl 400, een kapitaal in die tijd. Helaas gooide de Tweede Wereldoorlog roet in het eten en werd de productie noodgedwongen al vrij snel gestaakt. De 990X was voorlopig de laatste in een reeks steeds betere radio’s van Philips.

Het toestel is voorzien van KG (KG 1), VB (KG 2), MG en LG bereik, en kan worden aangesloten op wisselstroom netten en via een optionele triller-omvormer ook op gelijkstroom.

Naast de normale handmatige afstemming is een uiterst gecompliceerd automatisch systeem ingebouwd waarmee door een druk op een knop op een 5-tal voorkeuzezenders kan worden afgestemd. 5 knoppen dienen voor het inschakelen van de een vijftal gespreide Korte Golf banden: de 30, 25, 20, 16 en 13 meter band. (dit zijn de korte-golf omroepbanden zoals die in 1939 in gebruik waren. Daarnaast zijn nog 4 knoppen welke dienen voor het inschakelen van het KG (13,6 - 46 meter), VB (46 - 165 meter) MG (165 - 585 meter), en LG (708 - 2000meter) bereik.

Gedurende het afstemproces wordt het geluid onderdrukt, en is de schaalverlichting gedoofd zodat sprake is van een "stille" afstemming. De KG schalen hebben een aparte verlichting.

De bovenste schaal wordt verlicht door 2 Philips lampjes 8091D die achter een dubbele condensor zijn gemonteerd. Het licht wordt tevens door de stationsnamenwijzer gefocusseerd op de schaal, zodat een oplichtende verticale aanwijsstreep op de schaal ontstaat. Voor de onderste schaal volstaat één lampje. Mooie afbeeldingen hiervan zijn te vinden op: “John’s Radio Web”, o.a. te vinden via de schematheek van de NVHR onder Philips 990A

Opmerkelijk is dat het typenummerplaatje als typenummer 990A aangeeft, terwijl met zwarte letters op het chassis staat vermeld: 990X 452 (452 is de middenfrequentie). De 990X is een wisselstroom toestel: normaal zou dan i.p.v. een X een A achter het typenummer moeten staan. Echter door inbouw van een speciale omvormer kan het toestel geschikt worden gemaakt voor gelijkstroom.

Ook de stationsnamenschaal is bijzonder; de stations op Midden- en Lange golf geven de situatie van rond 1948 weer, de Korte Golf is nog ongewijzigd t.o.v.de schalen uit 1940. Kennelijk leverde Philips na de oorlog aangepaste schalen.

Een schakelhendel onder de druktoetsen regelt in drie stappen de bandbreedte van de middenfrequent versterker. Die is variabel en beïnvloedt daarmee de geluidskwaliteit: 9 kHz in de stand “smal” (rode stip) , 12 kHz in de stand “midden” (witte stip) en 16 kHz in de stand “breed” (groene stip) . De meest linkse stand (geel) is de grammofooningang. Dit heeft invloed op de gevoeligheid van het toestel. Die is het grootst in de stand “smal”, het minste in de stand ‘breed”. Die is bedoeld voor de ontvangst van sterke, plaatselijke zenders zonder even sterke zenders op de naastgelegen ( 9Khz) frequenties. Uiteraard komt dit het beste tot zijn recht als de zender niet alle audiofrequenties hoger dan 4,5 kHz zo strak mogelijk afsnijdt.

Het enige “minpuntje” zou kunnen zijn dat een dergelijk toestel is uitgerust met een enkelvoudige eindversterker i.p.v. aan balanseindtrap. Dit wordt goedgemaakt door de aanwezigheid van twee grote (21 cm), gevoelige luidsprekers.

Aan de ontvangstgevoeligheid, de selectiviteit en de onderdrukking van ongewenst signalen is ruime aandacht besteed. De ontvanger is voorzien van een hoogfrequent versterkertrap (EF 8) vóór de mengbuis.

Voor de MG en LG bestaat de antennekring uit een bandfilter bestaande uit twee afgestemde kringen: de koppeling tussen de h.f. trap en de mengtrap is aperiodisch (d.w.z. niet afgestemd).

Voor de KG en de VB wordt de ingang gevormd door een enkele afgestemde antennekring en tussen h.f. trap en mengtrap bevindt zich een tweede afgestemde kring. (de gelijkloop tussen afgestemde kringen is op MG en LG moeilijker te bereiken: de bandbreedte van de kringen wordt te smal).

Wie alle bijzonderheden van dit prachtige toestel uitgebreid wil nalezen, hij raadplege de  Servicedocumentatie   en de  Gebruiksaanwijzing.. (klik op de link)

Let op: op de achterzijde van het toestel, zit naast de aansluiting voor de extra luidspreker een hefboomschakelaartje. Dit schakelt desgewenst de interne luidspreker uit. Dit moet omhoog staan!

Mijn 990X werd in 1998 aangeschaft bij een bevriende electronicawinkel. De kast was paars geschilderd met (latex?) verf, het luidsprekerdoek zilverkleurig overgespoten.

Het werkte, en belangrijker, de motorafstemming functioneerde. Inwendig zeer vervuild, maar met originele bedrading. De afstemknop ontbrak, evenals 1 druktoets en de knop op het handeltje van de bandbreedteregeling. De originaliteit van de andere knoppen is twijfelachtig. Als netsnoer zat er een soort strijkboutsnoer aan, dat beslist niet uit 1939 stamde...

Reparaties

Reparaties Uitwendig: 1998

  • Kast van paarse verf ontdaan met water en terpentine. Lukte op zich goed, maar wat zichtbaar werd waren vrij veel beschadigingen.
  • Luidsprekerdoek met thinner gereinigd, na uitbouwen voorfront en verwijderen luidsprekers. Eerst voorzichtig geprobeerd, het doek bleek er tegen te kunnen en de verf ging er af.
  • Het siervenster was gebroken. Zo goed mogelijk verlijmd.
  • Geheel inwendig gereinigd
  • Ontbrekende druktoets opnieuw gemaakt van stukje harde kunststof
  • Afstemknop zo goed mogelijk proberen te vervangen door aanpassing van andere knop
  • Na werkzaamheden vrijwel in orde, alleen nog wat brom. Een van de originele elco’s vervangen door modern exemplaar. (zou ik nu anders hebben gedaan)

Toestand na Reparatie:

  • Status 1998: Spelend toestel. Kast wat beschadigd, knoppen niet origineel.

In 2018 werd besloten tot een wat grondiger opknapbeurt: de brom nam toe, de kast gaf meer ergernis een topmodel uit de collectie hoort er goed uit te zien – en wat de doorslag gaf was dat de motorafstemming niet meer goed werkte.

 

Reparaties Inwendig: 2018

  • Ten eerste: de originele bedrading is hard geworden. Afblijven dus en niet bewegen!. Alleen de luidsprekerdraden zijn vervangen, daar brak de isolatie bij het uitmonteren vanaf. Bij het demonteren van de druktoetsen: zo min mogelijk verplaatsen, anders brokkelt de isolatie af.
  • De motor bleef doordraaien met een ratelend geluid. Stelschroef 80 werd niet gekoppeld met de losdraaiende bus 81 (zie documentatie). Het schroefje bleek versleten, en dus vervangen. Daarna liep de rest ook weer min of meer. Klinkt eenvoudig, het kostte heel wat zoekwerk om de werking van het mechanisme te doorgronden.
  • De rest gecontroleerd en voorzichtig wat gesmeerd (wisselwiel 84). Relaiscontacten voorzichtig gereinigd. Dat wat werkt: afblijven, niet proberen uit elkaar te halen en te poetsen.
  • De in 1998 gemaakte druktoets was afgebroken omdat deze gewoon plat gelijmd was op het onderstuk. Dat onderstuk was ook enigszins gedraaid in het frame en kwam niet meer omhoog. Daardoor wordt het hele mechaniek ontregeld. De toetsen kunnen namelijk in vier standen draaien en sturen de schakelwalsen voor golflengte en stationskeuze aan. Dat werkt alleen correct als er één knop is ingedrukt en alle anderen helemaal omhoog staan. Erg knap gemaakt en pas goed te bekijken na demontage. Onderstuk druktoets verwijderd, gaatje erin geboord, schroefdraad getapt (M3), bovendeel idem en op deze wijze aan elkaar gekoppeld
  • Alles werkte daarna weer naar behoren (en ik hoop dat dat zo blijft)
  • De nog originele elco’s worden slecht en verliezen capaciteit. Ik heb ze laten zitten en aangevuld met kleinere, moderne elco’s.
  • Ratel-C (C12) en koppel-C (C61). Laten zitten en voor de veiligheid modern exemplaar in serie gezet.
  • Schaalverlichtingslampje was stuk. Origineel niet op voorraad, vervangen door ander iets minder sterk lampje.

Reparaties Uitwendig: 2018

  • Ik heb de kast helemaal opnieuw gelakt. Zie voor details het artikel “Politoeren” (klik op de link) in de bibliotheek. Het chassis was al uitgebouwd. Maar vervolgens moeten ook de luidsprekerplank en alle sierlijsten en -strippen gedemonteerd worden.
  • Eerst gekeken wat voor lak er op de kast zit. De zijkanten zijn “type 1”, de bovenkant en voorkant zijn van het “type 2”. De kast kaal gemaakt volgens de “Schraapmethode”.
  • Poriën gevuld waar nodig. Schellak op kleur gemaakt voor de zijkanten, de bovenkant en de voorkant met waterbeits op kleur gebracht en met blanke schellak afgewerkt. Daarna polijsten. Het onderste deel van de voorkant is wat te licht gebleven, een kleine vergissing.

Toestand na reparatie:

  • Status 2018: Kast weer in prima staat. Toestel speelt als nieuw. Twee luidsprekers in een grote kast, zo kan de middengolf klinken!
  • Om het af te maken: ik zoek nog een knopje voor het bandbreedtehendeltje en de originele knoppen voor het afstemmechaniek en de volumeregelaar. Ook voor het oog nog een mooiere EL6 en een werkende EM4.

Stationsnamenschaal, herziene versie

Revolverkop Afstemming

Druktoetsen en bandbreedte schakelaar.

Schakelcontacten. Boven: afstemming, onder golfbereik.

Reparatie druktoets m.b.v. schroefje. Beide helften eerst goed uitvlakken.

Afstemmotor. Onderdelen 80 en 81

Karakteristieken

Merk:PHILIPS
Type:990X
Serienummer:E 1107
Bouwjaar:1939/1940
Frequentiebereiken:LG/MG/VB (KG1)/KG (KG2)
Middenfrequentie:452 kHz
Buizenbezetting:EF8/ECH3B/EF9/EAB1/EF6/EL6/1561/EM4
Schaalverlichting:3 x 8091D-00 (6,3 V - 0,64A)
Bediening:Draaiknoppen voor Netschakelaar/ Volume, Toonregeling, Handmatige afstemming en Fijnafstemming. Druktoetsen voor Golfbereikkeuze, Bandspreiding en Voorkeurzenders
Voedingsspanning:110, 125, 145, 200, 220 of 245 V wisselstroom. 95W (exclusief motor)
Antenne:extern
Externe Aansluitingen:Antenne, Grammofoon, Externe L.S.
(5 Ohm). Schakelaar om interne L.S. uit te schakelen.
Maten (H x B x D):50 x 65 x 35 cm
Gewicht:30 kg
Kast:Hout. Donkere zijkanten. Lichtere bovenkant en voorzijde. Bruine Philite sierlijst om stationsnamenschaal.
Bijzonderheden:Luxe ontvanger, topmodel met automatische afstemming.
Typenummers componenten:Luidspreker: type 9602
zie verder documentatie
Collectienummer:
status:
22
in de collectie