Hallicrafters SX 24

Over Hallicrafters en speciaal de SX-24

Hallicrafters is een Amerikaanse producent van communicatie apparatuur en werd opgericht in 1932 door William J. Halligan.  De oprichter vond dat de tijd rijp was om ontvangers te bouwen speciaal gericht op radio-amateurs. De naam Hallicrafters is een samentrekking van de woorden Halli(gan) en (hand)crafters.

Na allerlei problemen (financieel en met patenten) werd in 1935 gestart met de SX-9 “Super Skyrider”. N.B. Op de achterkant van SX-24 staat een indrukwekkende reeks patenten - zie foto

Succes bleef niet uit: in 1938 produceerde het bedrijf de meest populaire ontvanger in de U.S.A. Ook werd in dat jaar begonnen met de productie van zendapparatuur. In de Tweede Wereldoorlog werd (uiteraard) veel voor de strijdkrachten ontworpen en gebouwd. Bekend werd o.m. de HT4/BC610 zender, nog steeds geliefd bij “erfgoed zend-amateurs”.

Het hoogtepunt bereikte Hallicrafters in de jaren tussen 1945 en 1963 toen naar de mening van velen uitstekende en goed ontworpen apparatuur werd gemaakt. Op een bepaald moment waren circa 2500 man in Chicago aan het werk. Behalve apparatuur voor radio-amateurs was het bedrijf ook zeer actief in ontwikkeling en productie van geavanceerde militaire apparatuur

In 1966 verkocht Halligan het bedrijf aan de Northrop Corporation. Die beëindigde in 1975 alle niet-militaire productie. Ook de naam “Hallicrafters” werd toen niet meer gebruikt.

Apparatuur van Hallicrafters is nog steeds in trek bij verzamelaars en radio-enthousiasten.

 

Het is wel aardig hier een globaal overzicht te geven van een aantal “beroemde” producten van het bedrijf, beperkt tot de SX-serie:

Apparatuur van vóór WO II

  • Super Skyrider, model SX-9 (1936). Uitgerust met een grote zilverkleurige afstemknop.
  • Ultra Skyrider, model SX-10 (1936). Kon frequenties boven 30 MHz ontvangen
  • Skyrider 23, model SX-23 (1939).Beroemd om zijn “Art-Deco” ontwerp
  • Skyrider Defiant, model SX-24 (1939). Dit toestel wordt hierna beschreven.
  • Super Skyrider, model SX-28 (1940). Het topmodel uit die tijd qua styling en audiokwaliteit

Apparatuur van na WO II

  • Model S 38, (1947-1948). Diverse uitvoeringen. Een populair beginnersmodel.
  • Model S 40, (1946). Afgeleid van de SX-24.
  • Model SX-42 (1948).Een groot toestel, goed ontworpen (Raymond Loewy). Had ook de FM-omroepband.
  • Model SX-62 (1949). Een verbeterde versie van de SX-42
  • Model SX-73 (1952). Een professionele ontvanger, hoofdzakelijk voor militaire toepassingen.
  • Model SX-88 (1954). Alweer een topmodel qua prestaties en ontwerp en naar verluid zeer schaars
  • Model SX-96 (1954). General coverage ontvanger met dubbele conversie (en dus betere spiegelfrequentie onderdrukking)
  • Modellen SX-100 (1955), SX-101 (1956).
  • Model SX-110 (1959) en SX-115 (1962). Grote ontvangers speciaal voor radio-zendamateurs
  • Model SX-117 (1965).Triple conversie ontvanger voor radio-zendamateurs. Er hoorde de zender HT-44 bij.

 

Beschrijving van de Hallicrafters SX-24.

De volledige naam van deze ontvanger luidt: Hallicrafters Receiver SX 24 “Skyrider Defiant”. (Defiant = uitdagend; provocerend; overtreffend; trotserend; tartend) Ik heb maar vrij vertaald met “koene luchtridder”.

Het ontwerp dateert uit 1939 en combineerde alle geavanceerde functies van de tot dan ontwikkelde “Hallicrafters” ontvangers. Het werd geproduceerd van 1939 tot 1943. Het is een enkelsuper met een m.f. van 455 kHz.

Vier frequentiebanden bestrijken het gehele spectrum tussen 540 kHz en 43,5 MHz. Gemakkelijke afstemming en nauwkeurige frequentieaflezing op de 80, 40, 20 en 10 meter amateurbanden. Voor een uitgebreide uitleg van deze functie zie hierna onder “Reparaties”

De opzet bestaat uit één h.f. voortrap (6SK7) gevolgd door een mengtrap (6K8) en twee m.f. trappen. m.f. (6SK7) gevolgd door een detector (6SQ7) en een l.f. versterker (6F6G). Als extra een BFO (76) voor de ontvangst van CW (en SSB.) en een storingsbegrenzer (6H6). De selectiviteit is regelbaar en kent 6 standen: 3 met “AVC on” voor gemoduleerde signalen en 3 met “AVC off” voor ongemoduleerde signalen. beide opties kennen ieder 3 standen: breed (circa 8 kHz), smal(circa 3 kHz) en kristal (circa 1 kHz). De optie “Xtal phasing”  biedt de mogelijkheid om in de stand “Xtal c.w.” een ongewenst signaal te onderdrukken (“notching”). Zie verder de documentatie, hij is wat gekreukeld : Operating, Aligment & Servicing Instructions for Skyrider Defiant Model SX-24  

Het toestel heeft geen interne luidspreker. Hallicrafters leverde een luidspreker, de PM23, die apart moest worden aangeschaft en voor verschillende typen kon worden gebruikt. De aanschafprijs van de SX-24 bedroeg $ 69,50, samen met de PM23 was dat $ 81,50.

 

Dit exemplaar is niet origineel maar door een vorige eigenaar grondig onderhanden genomen, vermoedelijk ergens eind jaren zestig/begin jaren zeventig.

Bijna alle condensatoren en weerstanden zijn vernieuwd. Veder is het h.f. deel gemoderniseerd: de originele mengtrap en h.f. versterker zijn vervangen door een EF 183 en een ECH 81. Ook zijn twee spanningsstabilisatoren van het type OB 2 en een elco van maar liefst 100 uF toegevoegd. De stabilisatoren staan in serie en stabiliseren de oscillatorspanning van de mengtrap.

Op de foto is te zien hoe dat is gebeurd; erg netjes, dat wel, maar bijna niet meer in originele staat terug te brengen. De m.f. versterker, het l.f. deel en de voeding hebben nog de originele buizenbezetting.

Ook dit toestel is afkomstig uit de erfenis van de elders genoemde PA 0 TAP (zie ook “De zender en ontvanger van PA0TAP”) en heeft jaren lang een sluimerend bestaan geleid tussen verschillende andere communicatieontvangers.

 

Oscillator oude toestand. De zwarte draadweerstand veroorzaakte parasitaire oscillaties

Bandspread Dial

Main Tuning Dial - let op het rode streepje

S-meter

Reparaties

Reparaties 2021

Het oorspronkelijke idee het h.f. deel van de ontvanger terug te restaureren naar de originele buizenbezetting werd al snel opgegeven door de slechte toegankelijkheid van de buisvoeten onder het spoelenblok. Ook het gegeven dat bijna alle weerstanden en condensatoren vernieuwd zijn maken dat de originele toestand niet meer bereikt kan worden. Wel was duidelijk dat er iets moest gebeuren. Terwijl het midden- en laagfrequent deel goed functioneerde was dit met het h.f deel niet het geval. Op band 1 sloeg de oscillator boven de 1400 kHz af, op band 3 vond boven de 13 Mhz spontaan genereren plaats en op band 4 sloeg de oscillator op de een aantal plekken af.

De oorzaak werd gevonden in de voeding van de oscillator van de ECH 81. Hier hoort een anodeweerstand van 33 kOhm te zijn opgenomen. In plaats hiervan zat hier – gerekend vanaf de anode – een weerstand van 2,7 kOhm ontkoppeld naar aarde met een C van 2200 pf. Dan een draadgewonden weerstand van 200 Ohm in serie met een gewone weerstand van 33 kOhm naar de voeding. Ik heb een foto van de hele constructie genomen.

De draadgewonden weerstand bleek samen met de oscillatorspoel een nogal onvoorspelbare oscillator op de hogere banden te vormen. Verder bleek de oscillator op band 1 normaal te functioneren als de C van 2200 pf werd verwijderd. Ik heb het hele spul verwijderd en vervangen door een weerstand van 33 kOhm. De problemen waren daarna grotendeels verdwenen.

 

De schaal klopte niet meer. Of dat door de ingreep rond de oscillator kwam of al eerder het geval was is niet bekend. Daarom was het nodig het h.f. deel opnieuw af te regelen.

Band 1, de middengolf, gaf een probleem door een defecte “padding-C” die bleek instabiel en viel uit na een poging tot afregelen. Deze – vrijwel onbereikbare C – werd overbrugd door een vaste condensator.

Het toestel heeft een knop voor “main tuning” en een knop voor “bandspread”. Dit werkt als volgt: parallel aan de afstemcondensator van de “main tuning” is een afstemcondensator met een veel kleinere capaciteit opgenomen, de “band spread”. Om de juiste schaalaflezing van de “main tuning” te krijgen moet de afstemming van de “band spread” op minimum gezet worden. (knop helemaal linksom draaien – in de documentatie staat dit precies andersom aangegeven.!)

De schaal van de bandspread is geijkt voor de amateurbanden. Om nu de juiste aflezing hiervan te krijgen moet de knop van de “main tuning” precies op het rode streepje van de schaal te worden gezet. Voorbeeld: om de 40 meter band op de bandspread correct schaal af te lezen moet de main tuning op het rode streepje op rond de 7450 khz te worden gezet, dus iets boven de 40 meter band. Voor 40 meter wijst de minimum waarde van de bandspread ongeveer 7400 kHz aan. Door omlaag  te draaien wordt nu het stuk tussen 7400 en 7000 kHz correct weergegeven. Om tussen de amateurbanden een juiste schaalaanwijzing te krijgen moet de bandspread weer op minimum te worden gezet. Zie foto hiernaast: voor de duidelijkheid is staat de aanwijzer iets naast het streepje.

Een heel verhaal, maar belangrijk om bij het afregelen op te letten, zeker als het rode streepje vervaagd is……

 

De SX-24 is een enkelsuper met een lage m.f. van 455 kHz. De onderdrukking van spiegelfrequenties is op de hogere frequenties onvoldoende, ondanks de extra afgestemde kring in de h.f. trap. De oscillatorfrequentie van de SX-24 is op alle banden hoger dan de ontvangfrequentie. Belangrijk om te weten bij het afregelen van de ontvanger zoals we zullen zien.

De hierna genoemde frequentievoorbeelden zijn geen spiegelfrequenties, het gaat immers om twee keer het gewenste bij een variabele oscillatorfrequentie.. De sterkte waarmee je twee keer dit signaal hoort is echter wel een maat voor de gevoeligheid voor en de onderdrukking van spiegelfrequenties. Bij spiegelfrequenties hoor je twee signalen bij één vaste oscillatorfrequentie

Als je in frequentie gezien van laag naar hoog over de band draait kom je het afregelsignaal Fg twee keer tegen: de eerste keer als (Fg – Fosc = 455 kHz) , de tweede keer als (Fosc – Fg = 455 kHz). Aangezien de afstemschaal en de afgestemde kringen zijn ontworpen voor een Fosc die hoger is dan Fg zijn die nooit kloppend te krijgen voor Fosc die lager is. Je moet dus afregelen op het tweede signaal dat je tegenkomt.

Nu zal op band 1 en 2 niet zo snel verwarring ontstaan omdat het frequentieverschil tussen beide opties voor Fosc relatief groter is dan op de banden 3 en 4. Maar op de hogere frequenties bij b.v. 14 MHz is het verschil tussen beide Fosc frequenties relatief klein. ( 13,5 en 14,5 MHz) Je moet dus afregelen op de tweede keer dat je Fg tegenkomt.

N.B. Als echter het gehele kortegolfgebied in één keer bestreken moet worden is het relatieve verschil aan de lage kant van de band veel groter. Bij b.v. 6 MHz zijn de beide bijpassende oscillatorfrequenties 5545 kHz en 6455 kHz. Dat valt vaak buiten het regelbereik van de kringen en verstoort de gelijkloop. In dat geval moet je dus zeker weten dat je de goede frequentie ziet.

Het afregelen op zich verliep vrij probleemloos. Zie ook de documentatie (klik op de naam) Operating, Aligment & Servicing Instructions for Skyrider Defiant Model SX-24. Het regelbereik is vrij beperkt. Ook valt het op dat de ontvanger op band 4 nogal ongevoelig blijkt te zijn. Of dat normaal is of dat er iets aan de kringen mankeert heb ik niet verder uitgezocht.

De rest van de ontvanger lijkt goed te werken. Het materiaal van de schalen begint door ouderdom ondoorzichtig te worden. Dit enigszins verholpen door de schaalverlichtingslampjes wat meer naar binnen te buigen. De kunststof beschermingsplaatjes (perspex of celluloid?) zouden vernieuwd kunnen worden. Goed om te weten: de naald van de S-meter ligt als het toestel is uitgeschakeld in de rechter hoek i.p.v. de linker. Dit is normaal!

Ook de bedrading naar de schaalverlichting moet nog wat netter worden afgewerkt dan op de foto zichtbaar is.

Toestand na reparaties

Status 2021:  Allereerst moeten we niet vergeten dat dit techniek is van 80 jaar geleden! (met modificaties uit de jaren 60)

Het toestel functioneert weer behoorlijk. Het is even wennen aan de manier waarop de “bandspread” werkt. Op een beetje behoorlijke luidspreker zijn omroepstations en SSB signalen goed te verstaan. Een nadeel is dat een hoogohmige luidspreker vereist is. De spiegelonderdrukking is op de hogere frequenties is onvoldoende, zo zijn b.v. sterke omroepstations in de 19 meter band te horen in de 20 meter amateurband.

Ook laat de frequentiestabiliteit mechanisch gezien op de hogere frequenties te wensen over. Het verschuiven van het toestel is merkbaar te horen, zeker bij ontvangst van SSB en CW.

Het is een “knus” toestel om in het halfdonker mee te werken. Je moet een beetje “spelen” met de verschillende regelaars voor het beste resultaat. Voor de kenners: het heeft een hoog “WeM” (Warmte en Mystiek) gehalte.

Bovenkant open

Detail afstemming

Onderkant

Naam aanduiding

Achterkant

Detail Selectiviteit schakelaar

Karakteristieken

Merk:HALLICRAFTERS
Type:SX-24 "Skyrider Defiant"
Serienummer:H 108572
Bouwjaar:1939 - 1943
Frequentiebereiken:4 banden. Band 1: 0.540-1.73 MHz, Band 2: 1.7-5.1MHz, Band 3/3A: 5.0-15.7 MHz, Band 4: 15.2-43.5MHz
Middenfrequentie:455 kHz
Buizenbezetting:6SK7/ 6K8/ 6SK7/ 6SK7/ 6H6/ 6SQ7/ 6FG6/ 76/ 80
In dit exemplaar zijn de eerste 6SK7 en de 6K8 vervangen door resp. de EF 183 en de ECH 81.
Schaalverlichting:3 x 6V 0,3A
Bediening:Draaiknoppen en schakelaars aan de voorzijde. afstemming, golfbereik, h.f. versterking, audioversterking, B.F.O., selectiviteit, storingsbegrenzer. Voor gedetailleerd overzicht zie de gebruiksaanwijzing.
Voedingsspanning:220 V wisselspanning 70 Watt. Standaard uitvoering was 110/125 Volt
Antenne:extern
Externe Aansluitingen:Antenne en luidspreker/koptelefoon: 500 Ohm en 5000 Ohm.
Externe aansluiting voor externe voeding. Batterijen of “Vibrapack”
Maten (H x B x D):28 x 50 x 24 cm
Gewicht:circa 15 kg
Kast:Metaal. Donker craquelé
Bijzonderheden:Amerikaanse amateur-communicatie ontvanger met middengolf, visserijband en korte golfbanden tot 43,5 MHz. Enkelsuper met m.f. van 455 kHz Optioneel was de luidspreker PM23.
Typenummers componenten:n.v.t
Collectienummer:
status:
geen nummer
In de collectie